అడుగో మహరాజు...

 

ఫోటో: హిందూ

వెన్నెలకు వన్నెలద్దుతున్నామని మురిసిపోయే మూర్ఖశిఖామణులకు

(టపా మారలేదు. మారింది టైటిలే. :) )

మూడు తరాలుగా ఆబాలగోపాలాన్ని అలరించిన చందమామలో గత కొన్ని నెలలుగా "వినాశకాలే..." అన్న తీరులో చోటు చేసుకున్న పెనుమార్పులపై నేను చందమామ సంపాదకులకు ఒక ఈమెయిలు ఘాటుగా పంపాను. (పాత చందమామలను పునర్ముద్రించమని విడిగా ఇంకొక మెయిలు కూడా పంపాను.) పత్రిక ముఖచిత్రాలుగా వపా బొమ్మలనే చూడబోతున్నామనే వార్త ఆనందాన్ని కలిగించేదే అయినా మిగతా మార్పుల విషయంలో చందమామ ప్రస్తుత యాజమాన్యం వైఖరి తెలియకపోవడం వల్ల తోటి చం.పి.లు కూడా ఈమెయిళ్ళ ద్వారా వారిపై ఒత్తిడి తీసుకురావడానికి వీలుగా నేను పంపిన ఈమెయిలు పాఠ్యాన్ని క్రింద ఇస్తున్నాను. (Update: కప్పగంతు శివరామప్రసాద్ గారు చందమామకు రాసిన లేఖ కూడా చూడండి) దీంట్లో మీకు అవసరమనిపించిన మార్పులు - చేర్పులు చేసి editor@chandamama.com, online@chandamama.com లకు పంపవలసిందిగా కోరుతున్నాను.

----------------------------------------

Changes in Chandamama

Dear Sir/Madam,

I am an ardent reader of Chandamama (Telugu). The recent changes in the layout of language editions of Chandamama can only be conceived by a foolish mind which thinks it can make the moonlight more attractive by adding colours to it. There is no need to make Chandamama more 'popular'. What is needed is dedication to make it stick to its core values. It is not just a magazine for us. It much more: to me it is the cultural ambassador of India.

Here is what I want and don't want in Chandamama:

1. Recently you have been asking whether we want more Contemporary stories: My answer is a big NOOOOOOOOOOO if by Contemporary stories you mean stories set in the contemporary/modern world. I definitely want more stories which are set in the ancient/medieval times.

2. You have also discarded the 25-ఏళ్ళనాటి చందమామ కథ in Telugu. I want one every month without fail.

3. Jataka tales: I want them back in the old form. In stead of wasting the time, space and effort on experiments like this, why don't you just reproduce them in their original form and give bigger illustrations in the regular serials and concentrate on improving the quality of content and translations?

4. No more comic strips, please! These are very irksome in Chandamama. if you can't do anything better, you please continue the tradition. Don't meddle and mess up with it. (You can try giving this kind of stuff in Junior Chandamama).

5. I also want two full-page illustrations in the regular serials.

6. One more suggestion: don't leave blank space on either side of the title of each story. It should be covered with illustration only. That way, we can have slightly bigger illustrations as we had previously. They have shrunk to a large extent in recent times and sometimes appear more like miniature paintings. The 'Send SMS' requests have also eaten into the space meant for the illustrations. Please stop them.

7. The editorial page: I haven't ever seen any journal/magazine without its name/logo in the editorial page. The frame designed by Chitra with swans swimming in the lake was pleasing. It's again a foolish idea to discard it.

8. Illustrations: The illustrations with their edges mutilated look as if they are eaten up by white ants. I want them with clear, straight edges.

9. Footer: The writers' names should be given in the footers only.

10. Ordering of the pages: Please retain the old order with the photo caption contest in the last page, etc.

11. Don't publish commercial advertisements between stories.

12. And last but not the least, The cover page: The cover page should reflect the nature and content of the magazine. Once in a while if you have chosen to publish the full-size illustrations of King Vikram carrying the corpse or the illustrations by Chitra that would have been nice. But a group of small small illustrations don't look beautiful and it is blasphemous, disgusting and an unpardonable crime if you think Chandamama can attract more readers or make its readers happy by showing the pictures of cricketers and film stars.

The only thing I liked in the changes you have introduced is the icons indicating the nature of each article/story.

చేజారిన చందమామ?

ఔను, నిజంగానే! దశాబ్దాలుగా ఆబాలగోపాలాన్నీ అలరిస్తూ వచ్చిన చందమామే, అచ్చ తెలుగుదనానికి ప్రతీకలుగా మనం చెప్పుకునేవాటిలో ముందుండే చందమామే తెలుగువాడి చేతిలోనుంచి జారిపోయి పరాధీన అయిపోయింది. ఈ మార్పు చాపకింది నీరులా జరిగిపోయింది. ఆరేడు నెలలకిందటనుకుంటా పాత చందమామ కథను వెండితెర మీద చూడబోతున్నామన్న వార్త తెలిసి ఆనందంతో గంతులు వేసినప్పుడే చందమామ ప్రధాన సంపాదకుడు, ప్రచురణకర్త ఐన విశ్వం చిన్నప్పటినుంచి పెనవేసుకున్న అనుబంధాన్ని తెంచుకుని బాధాతప్త హృదయంతో చందమామ నుంచి తొలగిపోతున్నట్లు చందమామలో సంపాదకీయానికి అదనంగా ఇంకో పేజీలో రాశారు. అది చదివి నాకు గుండె ఆగిపోయినంత పనైంది. అసలు ఆయన చందమామనుంచి తొలగిపోయే పరిస్థితి ఎందుకు వచ్చింది?

1990లలో చందమామ ప్రచురణ తాత్కాలికంగా ఆగిపోయి, పునఃప్రారంభమైన తర్వాత మోర్గాన్ స్టాన్లీకి చెందిన వినోద్ సేథీ తదితరులు ప్రదర్శించిన "సృజనాత్మక ఔదార్యం" గురించి విశ్వం తరచూ ప్రస్తావించి ప్రశంసించేవారు. ఔదార్యం మాట అటుంచి దాంట్లో సృజనాత్మకత ఏముందో నాకు అప్పట్లో అర్థం కాలేదు. ఇప్పుడర్థమౌతోంది ఆ "సృజనాత్మకత" ఫలితమే చందమామలో వ్యవస్థాపకుల వారసులకు, చందమామను ఇన్నేళ్లూ చందమామగా నిలిపినవారికి చందమామలో స్థానం లేకపోవడం. చందమామ మీద "అంతులేని అభిమానం"తో 60% శాతం పెట్టుబడులతో ముందుకొచ్చిన పెద్దమనుషులు వాటాలు పెంచుకుని, విశ్వం మాటకు విలువ లేకుండా చేసి ఇప్పుడు తరతరాల వారసత్వసంపదను ఇంకెవరో అనామకుల చేతుల్లో పెట్టి చేతులు దులుపుకున్నారు (కాదు సొమ్ముచేసుకున్నారు అనడం సరైనది). చందమామ ప్రస్థానంలో ఇప్పుడు నడుస్తున్నది అతి కీలక ఘట్టం. అసలు చక్రపాణి మరణానంతరం (అప్పటికి ఇరవయేళ్లకు పైగా చందమామలో పేరులేని ఎడిటర్ గా కొ.కు. పనిచేస్తున్నప్పటికీ) అంతకు చాలా కాలం క్రితమే చక్కన్న చందమామ ప్రధాన సంపాదకుడిగా తన వారసుడిగా ఎంపికచేసి ఉంచిన విశ్వం గారు, చందమామ సంపాదకుడిగా, ప్రచురణకర్తగా, ముద్రాపకుడిగా సుదీర్ఘకాలం కొనసాగిన విశ్వం గారు ఇప్పుడు చందమామలో లేరు!

విశ్వం చందమామ నుంచి నిష్క్రమించడంతో చందమామలో మరో శకం ముగిసింది. నా చిన్నప్పుడు చందమామలో అప్పుడప్పుడూ కనిపించే Statement about ownership of CHANDAMAMA(Telugu Rule 8 (Form VI), Newspapers (Central) Rules, 1956 లో చందమామ వాటాదారులుగా ప్రచురణకర్త Shri B. VENKATRAMA REDDY (ఆయనే నాగిరెడ్డి కుమారుడు 'విశ్వం') పేరుకు అదనంగా అన్నీ తెలుగు పేర్లే (నాగిరెడ్డి కుటుంబసభ్యులవే) కనిపించేవి:
Shri B. VENKATRAMA REDDY
Shri B. NARESH REDDY
Shri B. SANJAY REDDY
Shri B. V. SHARATH REDDY
Smt. B. PADMAVATHI
Shri B. N. RAJESH REDDY
Smt. B. VASUNDHARA
Kum. B.L. ARCHANA
Kum. B.L. ARADHANA

అర్చన, ఆరాధన మైనర్లుగా ఉన్నప్పటి నుంచే ఇందులో ఉన్నారు (Minors admitted to the benefits of Partnership).

ఇప్పుడో? సంపాదకీయం పేజీలోనే చక్రపాణి-నాగిరెడ్డి, విశ్వం లాంటి అచ్చ తెలుగు పేర్లకు బదులుగా ఒక అరవపేరును చూడాల్సి రావడం దుస్సహంగా ఉంది. మార్పు అదొక్కటే కాదు. చందమామ చాలా మారింది. విశ్వం చందమామ నుంచి తప్పుకుంటున్నట్లు ప్రకటించిన తర్వాత ఒకటి రెండు నెలలు సూర్యోదయాల్లో, చంద్రోదయాల్లో ఎటువంటి మార్పూలేదు. అది అబద్ధమేమో, విశ్వం గారు చందమామను వదిలేసి ఎక్కడికి పోతారు? అనుకుని స్థిమితపడుతున్నంతలో మార్పులు ఒకదాని వెనుకొకటి శరాఘాతాలుగా వచ్చి తగిలాయి.

అసలు చందమామలో జరగరానిదేదో జరుగుతోందని చాన్నాళ్ల కిందటే చందమామ వెబ్సైటు chandamama.org నుంచి chandamama.com కి మారినప్పుడే గ్రహించాల్సింది. వెబ్సైటు చిరునామాలో మారింది టాప్ లెవెల్ డొమెయిను ఒక్కటే కాదు - చందమామను చేజిక్కించుకున్నవారి దృక్కోణమే వాణిజ్యమయమైపోయింది. chandamama.org ఉన్నప్పుడు కథలు, తాజా చందమామ సంచికలు Treasure chest అనే విభాగంలో ఉండేవి. (తర్వాత కొంతకాలానికి ఈనాడు చిన్నపిల్లల పేజీ (హాయ్ బుజ్జీ!)లో కథలను ఒక శీర్షికగా "కథల ఖజానా" అనే పేరు కింద వెయ్యడం మొదలుపెట్టడం కాకతాళీయమని నేను అనుకోను :)!!) chandamama.org లో తల్లిదండ్రులకు, ఉపాధ్యాయులకు విడివిడిగా చర్చావేదికలు (Fora for parents and teachers) ఉండేవి. పిల్లల పెంపకం, వారిని మంచి పౌరులుగా తీర్చిదిద్దడం లాంటి విషయాల గురించి చర్చించుకునే అవకాశముండేది. వాటి స్థానంలో ఇప్పుడు షాపింగులు, అడ్వర్టైజుమెంట్లు.

నాకు ఆందోళన కలిగిస్తున్న విషయం ఇంకొకటుంది: పోయిన నెల చందమామలో వికీపీడియా లోని ఒక ఫోటో వేశారు. అది వింత కాకపోవచ్చు. ఐతే వికీపీడియాలోని ఆ ఫోటోను GFDL కింద వాడుకున్నట్లు వివరంగా రాసిన నోట్ దాదాపు ఆ ఫోటో అంత స్థలాన్ని ఆక్రమించింది. ఇక్కడ ఆలోచించవలసిన విషయమేమిటంటే ఇతరుల కాపీహక్కులకు ఇంత ప్రాధాన్యత ఇచ్చినవాళ్ళు తమ కాపీహక్కుల విషయంలో ఇంకెంత కఠినంగా ఉండబోతారో అని! 'వాళ్ల హక్కులు, వాళ్ళిష్టం - పైగా బోలెడు డబ్బు పొసి కొనుక్కున్నారు కదా' అనెయ్యకండి. ఇప్పటివరకూ మీరెప్పుడూ చందమామలో కాపీహక్కుల నోటీసు చూసి ఉండకపోతే ఒకసారి చూడండి - విషయసూచిక పేజీలో అట్టడుగున "The stories, articles, designs contained herein are the exclusive property of the publishers. Copying or adapting them in any manner/medium will be dealt with according to law." అని ఉంటుంది.

ఇప్పుడు ఆలోచించండి: chandamama.org వెబ్సైటు ప్రారంభించిన కొత్తల్లో కోరినవారికి ఈమెయిల్ ద్వారా చక్కటి చందమామ కథలను ఇంగ్లీషులో పంపేవాళ్ళు. అవే కాకుండా మనం ఎక్కడైనా వినగా మనకు బాగా నచ్చిన కథలు కూడా చందమామ కథలే అయి ఉండే అవకాశం చాలా ఎక్కువ. ఆ కథలను ముచ్చటపడి మీరు (నేరకపోయి) మీ బ్లాగుల్లో/సొంత వెబ్సైట్లలో పెట్టుకున్నారనుకోండి. చందమామ యాజమాన్యం మీ నుంచి పరిహారం కోరవచ్చు. ఇప్పటివరకూ మాచిరాజు కామేశ్వరరావు, దాసరి వెంకటరమణ, డా, గంగిశెట్టి శివకుమార్ లాంటి రచయితలు తమ కథాసంపుటాల్లో చందమామ కథలు చేర్చుకున్నారు. ఇకమీదట చందమామ కథల రచయితలు కూడా వాటిని తమ కథాసంపుటాల్లో చేర్చడానికి చందమామ యజమానుల అనుమతి కోరవలసిరావచ్చు. చందమామ యాజమాన్యం అనుమతి నిరాకరించనూవచ్చు. లేదా అనుమతికి ఖరీదు కట్టనూవచ్చు. అందుకే చందమామ నిర్వహణ ఎలాంటివారి చేతుల్లో ఉంది అనేది అతి ముఖ్యమైన అంశం.

కొత్త యాజమాన్యం చందమామలో తీసుకువచ్చిన మార్పులు దాదాపు అన్ని అంశాల్లోనూ ప్రస్ఫుటంగా కనిపిస్తున్నాయి:

ముఖచిత్రాలు: ఏ పత్రికకైనా ముఖచిత్రం ఆ పత్రిక స్వభావాన్ని, లోపలి కంటెంటును ప్రతిబింబించేటట్లుగా ఉంటుంది. చందమామలో ఎన్ని రకాల శీర్షికలున్నా ప్రధానంగా అది భారతీయ సంస్కృతిని ప్రతిబింబించే కథల పత్రిక. కథల పత్రికగా ప్రసిద్ధి పొంది మూడుతరాలపాటు అవిచ్ఛిన్నంగా ఆబాలగోపాలాన్ని అలరించిన చందమామ ఇప్పుడు కాలానుగుణామైన మార్పులంటూ ముఖచిత్రాలుగా వపా బొమ్మలకు బదులు క్రికెటర్లు, సినీతారల బొమ్మలు చూపి అమ్మకాలు పెంచుకోవాలనుకునే హీనస్థితికి దిగజారినందుకు బాధగా ఉంది. చందమామ రాగానే ముఖపత్రం మీద వపా సంతకం కోసం అప్రయత్నంగానే వెదకడం, ఈసారి ఆయన సంతకం అడ్డంగా ఉందా, నిలువుగానా? తెలుగులో ఉందా, ఆంగ్లంలోనా లేక చిత్రలిపిలోనా? అని చూసేవాణ్ణి. ఇప్పుడది గతకాలపు జ్ఞాపకం. "55 సంవత్సరాలుగా చందమామ చదువుతున్నా. ఇప్పుడందులో వస్తున్న మార్పులు హర్షణీయమేనా? అమెరికాలో ఉన్న నా మనవరాలు తెలుగు రాకపోయినా తల్లిచేత చందమామ చదివించుకుంటుంది. ఏప్రిల్ సంచిక ముఖచిత్రం చూసి 'ఇది చందమామ కాదు' అందిట." అంటున్నారు ఒక చందమామ అభిమాని. చంపి లందరి గోడు కూడా అదే.

లోపలి బొమ్మలు: చందమామ కథల్లో బొమ్మలకున్న విశిష్టత గురించి ఎంత చెప్పినా తక్కువే. అవే బొమ్మలు ఇప్పుడు చుట్టూ చెదలు తినిపోగా మిగిలిన పాత పుస్తకాల్లోని బొమ్మల్లా ఉన్నాయి. దశాబ్దాల కిందట తాను ప్రారంభించిన ఒరవడినే అన్ని పత్రికలూ పాటిస్తూండగా వీళ్ళకు కొత్తగా ఏం పుట్టిందో నాకు అర్థం కావడం లేదు. కథల పేర్లు ఇంతకుముందు చిత్రకారుల చేత రాయించేవారు. ఆ పద్ధతికి (చందమామ ఇండియా లిమిటెడ్ ఏర్పడిన తర్వాత) చాన్నాళ్ల కిందటే మంగళం పాడేశారు. ఇప్పుడు రచనల వరుస కూడా ఎట్లా పడితే అట్లా మార్చి పారేస్తున్నారు. ఏ పేజీలో ఏ శీర్షిక/సీరియల్ ఉందో వెతుక్కోవలసిన అవసరం ఇంతకుముందుండేది కాదు. ఉదాహరణకు బంగారులోయ సీరియల్ పేజీలు బైండు చేసుకోవడనికి పుస్తకం నుంచి విడదీస్తే దాంతోబాటే కృష్ణావతారం సీరియల్ చక్కగా చేతిలోకి వచ్చేసేది. ఇప్పుడైతే పీజీల అమరిక మొత్తం అయోమయం, గందరగోళం అయిపోయింది. ఉదాహరణకు, ఇప్పుడు నాలుగేసి పేజీల బొమ్మల సీరియల్స్ రెండు వస్తున్నాయి. అవైనా ఒకటిగా ఇవ్వొచ్చు కదా? ఆమాత్రం శ్రద్ధ కూడా తీసుకోవడం లేదు. కళ్ళు మూసుకుని గుడ్డిగా ఎక్కడేది పడితే అక్కడ అది వేసేస్తున్నారు. ఆఖరుకు ఫోటో వ్యాఖ్యల పోటీ కోసం కూడా పత్రికంతా వెదుక్కోవలసిన పరిస్థితి ఉందంటే అర్థం చేసుకోవచ్చు. పైగా ఎప్పుడూ లేని విధంగా కథల మధ్యలో కూడా వాణిజ్య ప్రకటనలు! చక్రపాణైతే ఒక్ఖ పేజీ కూడా తేడా రాకుండా చూసుకునేవారు.

మరో మార్పు: ఇప్పుడు కొత్తగా ప్రతి పేజీలో హెడర్, ఫుటర్ ఇస్తున్నారు. మొదట్లో కథ పేరు బొమ్మలో అంతర్భాగంగా చిత్రకారులే రాసేవారు. ఆ రాయడంలో ఆయా చిత్రకారుల శైలి ప్రతిబింబించేది - ఉదాహరణకు చిత్రా గారు రాసే అక్షరాలు ప్రధానంగా రెండు రకాలుగా ఉండేవి. వాటిని చూడగానే ఇవి చిత్రా గారి అక్షరాలు అని తెలిసే విధంగా. తర్వాత కథ పేరును ప్రింట్ చెయ్యడం మొదలుపెట్టారు. ఇప్పుడు కథ పేరు హెడర్లో ఇస్తుంటే - కొత్తగా ఉంది. కథ మొదటి పేజీలో (అది సింగిల్ పేజీ కథైతే తప్ప) బొమ్మ తప్పనిసరిగా పేజీ పైభాగాన్నే ఉండేది. ఇప్పుడా పద్ధతికీ మంగళం పాడేశారు. ఇక ఫుటర్లోనైతే రచయిత పేరు ఉండవలసినచోట ఎస్సెమ్మెస్ విజ్ఞాపనలు! ఎంత చిరాగ్గా ఉంటుందో చూడండి. ఐతే కొత్త అమరికలో అనుకూలమైన మార్పు - నాకు బాగా నచ్చింది - ఏమిటంటే హెడర్ మొదట్లో ఆ పేజీలోని రచనకు సంబంధించిన ఒక చూడముచ్చటైన ఐకన్ ఉంటోంది.

కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్స్: బొమ్మలను అందంగా, ఆకర్షణీయంగా చూపడానికి కంప్యూటర్ గ్రాఫిక్స్ ను అద్భుతంగా వాడుకోవచ్చు. ఏడెనిమిదేళ్ళ కిందట ఇంగ్లిష్ చందమామలో ఒకానొక బొమ్మలో అద్దిన hues and shades చూసి పరవశించిపోయాను. ఇప్పుడు చందమామలో వస్తున్న బొమ్మలు (శంకర్ వేసినవి తప్ప) నాకు అసలేం నచ్చడం లేదు. ఇంతకు ముందు మాదిరే బొమ్మలు మంచి చిత్రకారుల చేత వేయించి వాటికి రంగులద్దడానికి కంప్యూటర్ ను వాడుకుంటే బాగుంటుంది.

కథలు: చందమామలో సీరియల్ కథలను మినహాయిస్తే మిగిలిన కథలన్నీ ఒక ఎత్తు, తానొక్కటీ ఒక ఎత్తుగా ఉండేది 25-ఏళ్ళనాటి చందమామ కథ. ఇప్పుడదీ ఎత్తేశారు.

ఇలాంటి అవకతవక మార్పుల వల్ల ఇంతకాలం ఆబాలగోపాలాన్ని అలరించిన చందమామ చరిత్రలో కలిసిపోనుందా? అని భయమేస్తోంది. కాలానుగుణంగా మార్పులు అనివార్యమే. కానీ కొన్ని మార్పులను అసలు సహించలేం. మరికొన్ని అనివార్యమైన మార్పులను తట్టుకోవడానికి సమయం పడుతుంది. (హిందూ పత్రిక డిజైన్ మార్చినప్పుడు మొదట చాలా చిరాకనిపించింది. కానీ నిదానంగా దానికి అలవాటు పడ్డాను.) చందమామ రూపంలో చోటుచేసుకున్న మార్పులు నాకు ఇంకా జీర్ణం కాలేదు. టైం పడుతుంది. ఇవి చందమామ కొత్త యాజమాన్యం అంటున్నట్లు రూపంలో మాత్రమే అని కూడా సరిపెట్టుకోలేకపోతున్నాను. ఎందుకంటే చందమామ విశిష్టత రూపంలో, బొమ్మల్లో కూడా ఉంది. ఆ రూపమే మారిపోయాక అది చందమామ ఎలా ఔతుంది? సుజాత గారు అన్నారు - అబ్దుల్ కలామ్ గారికి తెలుగు అర్థం కాదుగా అని. కానీ గతంలో చందమామ చదివినవారెవరినైనా మళ్ళీ ఆ లోకంలోకి తీసుకుపోవడానికి బొమ్మలు చాలు.

ఐతే చందమామ ప్రస్తుత యాజమాన్యం తన చర్యలను సమర్థించుకోజూస్తోంది: SMS పోల్ లో కొత్త తరహా ముఖచిత్రాలు గొప్పగా ఉన్నాయి అని 56%, బాగున్నాయి అని 28%, పాతవే నయం అని 16% అన్నారట! ఐనా ఆశ (hope) చావలేదు. "ఏ పత్రికైనా పాఠకుల కోసమే కాబట్టి వారు హర్షించని మార్పులు పత్రికలో మనగలవనుకోం" అంటున్నారు వసుంధర. చందమామకు గ్రహణం పట్టి చీకట్లు కమ్మిన ప్రస్తుత దశను త్వరలోనే దాటి చల్లని వెన్నెల కురుస్తుందని ఆశిద్దాం.

పూర్తిగా చందమామకు సంబంధించింది కాకపోయినా ఇక్కడ అప్రస్తుతం కాని ఒక చిన్న ప్రశ్న: చక్రపాణి చక్కన్న ఎలా అయ్యాడు?

కొసరు: మీ చిన్నప్పుడు చివరి పేజీలో వస్తూ ఉండిన పార్లే పాపిన్స్ ప్రకటనలు కూడా మీ చందమామ జ్ఞాపకాల్లో ఒక భాగమేనా? ఐతే ఇక్కడ చూడండి.

దేవుని కడపనొక కంట చూడు దేవా!

తిరుమలేశుని తొలిగడపగా ప్రఖ్యాతి పొందిన దేవాలయం దేవుని కడప శ్రీలక్ష్మీవేంకటేశ్వరాలయం. అంతేకాదు, దక్షిణ ప్రాంత యాత్రికులు కాశీ వెళ్లడానికీ ఉత్తర భారతదేశ యాత్రికులు రామేశ్వరం వెళ్లడానికీ తిరుమల వేంకటేశ్వరుని వద్దకు కాలిబాటన వెళ్లడానికీ కడపే ప్రధాన మార్గం. ఈ కారణంగా మూడుచోట్లకూ వెళ్లే భక్తులు కచ్చితంగా ఇక్కడ మొదటిగా శ్రీ లక్ష్మీప్రసన్న వేంకటేశ్వరుణ్ణి, సోమేశ్వరస్వామిని దర్శించుకుని అనంతరం మూడు క్షేత్రాలకు వెళ్లేవారు. ఈ కారణంతోనే మూడు పుణ్యక్షేత్రాల తొలి గడపగా దేవునికడపను పేర్కొంటారు. ఇక్కడి దైవం ఏడుకొండల వేంకటేశ్వరునికి ముమ్మూర్తులా ప్రతిబింబంలా కనిపించే శ్రీ లక్ష్మీప్రసన్న వేంకటేశ్వరుడు. తిరుమల శ్రీవారి మాదిరిగానే ఇక్కడ కూడా స్వామివారి వక్షస్థలంపై కుడివైపు మహాలక్ష్మి కొలువై ఉంది.

తిరుమలలోని శ్రీవారి దర్శనార్థం వెళ్ళే భక్తులు ముందు దేవుని కడపలో స్వామివారి దర్శనం చేసుకుని ఆ తర్వాతే తిరుమలకు వెళ్ళడం ఆచారం. రవాణా సౌకర్యాలు ఇప్పుడున్నంతగా అభివృద్ధి చెందని రోజుల్లో భక్తులు తిరుమల మొక్కులు కూడా ఇక్కడే చెల్లించుకునేవారు. ఇక్కడ చెల్లించే మొక్కులు, కానుకలు సాక్షాత్తూ తిరుమలలోని స్వామివారి సన్నిధిలో చెల్లించినట్లుగా స్వామివారు ప్రీతి చెందుతారు. అంతటి ముఖ్యమైన దేవస్థానాన్ని తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం పరిధిలోకి తీసుకువచ్చినప్పుడు భక్తులంతా ఎంతగానో సంతోషించారు. ఈ దేవస్థానం కూడా బాగా అభివృద్ధి చెందుతుందని ఆశించారు. ఐతే గత ఆగస్టులో అక్కడికి వెళ్ళిన మేము అక్కడి వాస్తవ పరిస్థితులను, దేవస్థానం వారి నిర్లక్ష్యాన్ని, సాక్షాత్తూ దేవాలయంలో నెలకొన్న దుర్భరమైన అపరిశుభ్ర వాతావరణాన్ని చూసి దిగ్భ్రాంతి చెందవలసి వచ్చింది. ఇంతటి ప్రాశస్త్యం గల దేవాలయం, అందునా ముఖ్యమంత్రి ప్రత్యేక శ్రద్ధతో అభివృద్ధి చేస్తున్న సొంత జిల్లా కేంద్రంలో ఉన్న ప్రముఖ పుణ్యక్షేత్రం అంతటి దయనీయమైన స్థితిలో ఉన్నందుకు ఆవేదన కలిగింది.

"Cleanliness is next to Godliness" అంటారు. మన సంప్రదాయాలు, మడీ-దడీ-ఆచారాలు కూడా శుభ్రతకు అత్యంత ప్రాధాన్యతనిచ్చి ఏర్పాటు చేసుకున్నవే. శుచి-శుభ్రత లేనిచోట దరిద్రం తాండవిస్తుందని మన నమ్మకం. కానీ మేం వెళ్ళినప్పుడు ఇక్కడ అడుగడుగునా అపరిశుభ్రతే కనిపించింది. గర్భగుడి చుట్టూ భక్తులు ప్రదక్షిణం చేసే అంతరాళంలో గర్భగుడి గోడల వెలువలివైపున, నేల మీద ఎంగిళ్ళు, వక్కాకు చారికలు, బీడీ ముక్కలు, ...అది చూసి తట్టుకోలేక ప్రదక్షిణాలు గబగబా ముగించుకుని ఇవతలికి వచ్చేశాం.

పేరుకు ఇక్కడ ఒక అద్దాల మండపం కూడా ఏర్పాటు చేశారు కానీ దాని అతీ గతీ పట్టించుకునే నాథుడే లేడు. ప్రవేశద్వారం దగ్గర "ప్రవేశరుసుము 2 రూపాయలు" అని ఉంది. కానీ లోపలికి వెళ్ళాలనుకునేవారికి టిక్కెట్లు అమ్మేవాళ్ళుగానీ, టిక్కెట్లను తనిఖీ చెయ్యడానికి గానీ దరిదాపుల్లో ఎవరూ లేరు. చివరికి లోపలికివెళ్ళినవాళ్ళు అద్దాలన్నిటినీ పగలగొట్టి వచ్చినా పట్టించుకునే దిక్కులేదనడానికి ప్రత్యక్ష తార్కాణం అక్కడే మా కళ్ళబడింది. ఆ అద్దాల మండపం ద్వారం దగ్గర పాలరాతితో ఏర్పాటుచేసిన మెట్లను (సోపానాలను) ఎవరో రాళ్లతో తుక్కుతుక్కుగా నలగ్గొట్టిపెట్టారు. మరీ ఒక మెట్టు మీదైతే పాలరాయి ఒకవైపు అడుగు వ్యాసంలో పూర్తిగా పొడిపొడిగా మారిపోయి ఉంది. అక్కడి నుంచి అన్ని వైపులకూ చివరి దాకా నెర్రెలు చీలి ఉన్నాయి. నలగ్గొట్టడానికి వాడిన రాయి కూడా ఫుట్ బాల్ సైజులో ఆ మెట్టుమీదే ఉంది! ఆలయ నిర్వాహకులు ఇంత నిర్లక్ష్యంగా ఎలా ఉండగలుగుతారసలు?

ఇవన్నీ చూశాక "సీతారామస్వామీ! నువు చేసిన నేరంబేమి" అనిపించకమానదు. ఆ దేవుడే మొరబెట్టుకున్నా మన ఏలినవారి చెవులకెక్కవుగదా? ఇక మన (ఆ)వేదనలు వినిపిస్తాయా? సొంతజిల్లాలో కోట్లు ఖర్చుబెట్టి వారు చేస్తున్న అభివృద్ధి ఫలాలు అస్మదీయులకేనా? అనిపించి అక్కడ లభించే తిరుపతి లడ్డు తిన్న తర్వాత కూడా నోరంతా చేదుగా అనిపించింది.

ఈ ఆలయానికి సంబంధించి కొన్ని విశేషాలు:

తిరుమల వరాహక్షేత్రం కాగా ఇది హనుమక్షేత్రం. ఆంజనేయస్వామి ఇక్కడి క్షేత్రపాలకుడు.

ఇక్కడ స్వామివారి విగ్రహాన్ని మహాభారతంలో కౌరవుల కులగురువైన కృపాచార్యులు ప్రతిష్ఠించారని అంటారు.కాబట్టే ఈ ప్రాంతానికి కృపాపురం అనే పేరు వచ్చిందంటారు. కాలక్రమంలో అది కురుప, కరిపె, కరిగె గా రూపాంతరం చెందిందనీ అదే కడపగా మారి ఉండొచ్చనీ చరిత్రకారుల అంచనా. (క్రీ.శ. రెండవ శతాబ్దంలో టాలెమీ కడపను కరిపె, కరిగె అని పేర్కొన్నాడు. పేరులో కరి అని ఉంది కాబట్టి ఇక్కడ ఆ కాలంలో ఏనుగులు ఎక్కువగా ఉండేవంటారు.)

ఐతే ఇక్కడ అంతకుముందునుంచే ఆంజనేయస్వామి క్షేత్రం, హనుమత్ పుష్కరిణి ఉండేవని, స్వామివారి స్వప్నసందేశాన్ననుసరించి స్వామివారిని ప్రతిష్ఠింపజేయడానికి ఈ స్థలం అనువైనదిగా నిర్ణయించినది జనమేజయ మహారాజు అని, శ్రీవారి విగ్రహానికి వెనుక వైపున గోడలో ఆంజనేయుడి ప్రతిమ రాతిలో కనిపిస్తుందని "మనకు తెలియని కడప" గ్రంథంలో శశిశ్రీ రాశారు.

ఆలయ ప్రాంగణంలో ఆండాళమ్మ, విష్వక్సేన, పద్మావతి అమ్మవారు, శంకచక్ర ధ్వజగరుడ అళ్వారు, హన్మత్‌పెరుమాళ్లు, నృత్యగణపతి... తదితర దేవీదేవతలు కొలువై ఉన్నారు.

దేవుని కడప ఆలయ కోనేటిని హరిహర సరోవరమని, హనుమత్‌ పుష్కరిణి అని పిలుస్తారు. కొలనులో నిరయ మంటపం, తీర్థవాశి మంటపం ఉన్నాయి. పాతకడప చెరువు నుంచి ఇక్కడికి నీటి మార్గం ఉంది. పుష్కరిణిలో స్వామి తెప్పోత్సవాలను వైభవంగా నిర్వహిస్తారు.

ఏటా ధనుర్మాసంలో ప్రత్యేకపూజలు నిర్వహిస్తారు. ఇక ప్రతి ఏడాదీ మాఘశుద్ధ పాడ్యమి(ఈ ఏడాది జనవరి 27) నుంచి ఏడురోజుల పాటు బ్రహ్మోత్సవాలు అంగరంగ వైభవంగా జరుగుతాయి. అన్ని మతాలకు చెందిన భక్తులు పాల్గొంటారు.

మరో విశేషమేమిటంటే ఈ ఆలయ ఆవరణలో ఉన్న వినాయకుడికి నిలువునామాలుంటాయి.

ఇప్పుడు రాష్ట్ర ప్రభుత్వమే గాక కేంద్ర ప్రభుత్వం కూడా కడపజిల్లాలోని పర్యాటక కేంద్రాల అభివృద్ధికి ప్రత్యేకంగా నిధులు కేటాయించింది. పర్యాటకులను విశేషంగా ఆకర్షించగల ఇంత గొప్ప పుణ్యక్షేత్రంలో ఆలయప్రాంగణం ఎల్లవేళలా శుభ్రంగా ఉంచడం నిర్వాహకుల కనీస ధర్మం.

-శ్రీదేవి & త్రివిక్రమ్

ఈరోజు దేవుని కడప బ్రహ్మోత్సవాల్లో భాగంగా రథోత్సవం జరుగుతుంది. ఏటా రథసప్తమి నాడు జరిగే రథోత్సవం, కల్యాణోత్సవం, గరుడవాహన సేవలో పాల్గొనడానికి భక్తులు వేలాదిగా తరలివస్తారు. దేవుని కడప రథోత్సవం గురించి
"కన్నుల పండుగ లాయే కడప రాయని తేరు
మిన్ను నేల శృంగారము మితిమీరినట్లు" అన్నాడు అన్నమయ్య.